Johannes Vermeer

Van Johannes Vermeer weten we eigenlijk maar weinig, behalve dat hij katholiek was. En dat hij meer voor ogen had dan alleen de weergave van het huiselijke ...

Dat sluit aan bij het gedachtegoed van Ignatius van Loyola, stichter van de jezuïetenorde, die in zijn Geestelijke oefeningen de gelovige vraagt om voor het gebed de mogelijkheden zorgvuldig te ‘wegen’ om een ‘evenwichtig’ levenspad te vinden. Pieter Roelofs loopt in de analyse van de boedelbeschrijving het hele huis door met die katholieke leidraad in gedachten, en zo ontstaat een beeld van Vermeers wereld als een wel zeer devote sfeer, een huis waar elk onderdeel een religieuze betekenis heeft en door familie wordt gebruikt als hulpmiddel bij contemplatie en gebed. In de opkamer boven de kelder hingen bijvoorbeeld ‘een schilderij uijtbeeldende Christus aent Cruijs’ en ‘een schilderij vertonende een vrou met een ketting aen’ – mogelijk een vrouw met parelsnoer. Voor het verkrijgen van het lidmaatschap van het gilde moest je zes jaar bij een schilder in de leer, maar van Vermeer is geen leermeester bekend. Het frappante is dat Vermeer en zijn echtgenote dat contrast ook in hun eigen huis creëerden. Als in die glorieuze zeventiende eeuw een kunstenaar toch katholiek bleek te zijn – Vondel, Jacob de Wit, Jacob van Campen – dan was dat bijzaak, want ze lieten zich in hun kunst immers niet als katholiek gelden. Als schutter had Vermeer een rol bij het beschermen van zijn stad, en hij zal gewoon deel hebben uitgemaakt van schuttersfeesten en -optochten. Het katholieke geloofsleven (…) maakte deel uit van het dna van de wijk, wat niet alleen een aanzienlijke invloed had op het gezinsleven van Vermeer, maar ook op zijn kunst.’ Zijn vader runde een herberg aan de Markt en handelde in kunst. Max Rooses: ‘Hij is in zijne binnenhuisjes de jeugdige, zilverige schilder bij uitnemendheid, conterfeiter der lente en der blijheid in het leven en in het licht.’ Het is dus te begrijpen dat een bereisde schrijver als Max Rooses (1839-1914), conservator van Museum Plantin-Moretus, in 1898 in Londen een Vermeer ziet hangen en niet weet hoe hij dat werk en die schilder moet plaatsen. Er is wel het een en ander, er is een uitgebreide beschrijving van zijn boedel, bijvoorbeeld, opgemaakt na zijn dood, maar er is ook een heleboel niet.